Có lẽ đây là thời điểm nhiều người bắt đầu nghĩ đến chuyện học và ôn tiếng Nhật để có thể thi đỗ kì thi JLPT tháng 7 tới. Mình cũng nhận thấy số lượng người đọc các bài viết về chủ đề N1 của mình cũng tăng lên đáng kể trong khoảng vài tuần trở lại đây. Vì vậy mình muốn viết một bài để chia sẻ phương pháp học và ôn thi N1 của mình, với nhiều “update” hơn và nhiều thông tin hữu ích hơn mà cả các bạn ôn thi N2 hay N3 đều có thể áp dụng được.

Để có thể tự học (独学)

Trước tiên mình muốn bàn về chuyện tự học. Thời điểm này do dịch bệnh Corona mà gần như toàn bộ các trường học đều đóng cửa. Trong trường hợp này, học online là phương pháp duy nhất để học sinh và giáo viên có thể kết nối. Tuy vậy, không phải lúc nào học online cũng hiệu quả, phần lớn là do sự tương tác trên mạng không được tốt cũng như là vấn đề liên quan đến đường truyền (mạng Việt Nam hơi chán). Thế nên, việc tự học lại càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Đối với mình, 3 điều cần thiết để có thể hình thành việc tự học là: tư duy mở, có kế hoạch và thói quen hoá việc học.

Để có thể tự học thì điều đầu tiên là bạn phải có một tư duy tích cực, cầu tiến, tin rằng bản thân có thể tự học hỏi và cải thiện các khả năng và năng lực thông qua sự nỗ lực và vượt qua thất bại. Mình đã viết một bài rất kĩ về việc hình thành tư duy phát triển, bạn có thể đọc ở đây.

Tiếp đó là lập kế hoạch. Nếu như đi học ở trung tâm, các thầy cô sẽ chuẩn bị sẵn cho bạn một lộ trình, và bạn chỉ việc theo nó. Tuy nhiên, nếu là tự học thì ta phải tự làm hết tất cả, từ việc lập kế hoạch học tập một cách hiệu quả, chọn giáo trình nào sao cho phù hợp, cũng như là phải tự đánh giá năng lực bản thân (feedback). Thế nên, nếu không có một kế hoạch cụ thể thì dù bạn có cố gắng mở sách để học mỗi ngày thì cảm giác nó cũng sẽ không đi đâu vào đâu.

Cuối cùng là thói quen hoá việc học. Để có thể giúp chúng ta không phải suy nghĩ quá nhiều về chuyện học thì cách đơn giản nhất là thiết lập thói quen học mỗi ngày. Mình sẽ chia sẻ cụ thể hơn về thiết lập thói quen học ở phần dưới.

Lập kế hoạch ôn thi

Bây giờ là giữa tháng 3. Cứ cho là bạn sẽ bắt đầu học từ đầu tháng 4 nhé. Vậy thì ta có 3 tháng để ôn tập. Thời điểm này năm ngoái, mình cũng đã tự thiết kế một lộ trình cho 3 tháng trước khi bắt tay vào học, và kế hoạch đó đã phát huy hiệu quả. Vì thế mình sẽ chia sẻ ngắn gọn lộ trình đó với các bạn.

Giai đoạn 1: CỦNG CỐ – 2 tháng đầu tiên

Đây là giai đoạn bạn bắt đầu thiết lập thói quen học và ôn thi tiếng Nhật. Vì vậy điều quan trọng ở đây, đó là không nên đặt mục tiêu quá lớn, như kiểu mỗi ngày học 4, 5 tiếng. Mình đảm bảo là các bạn chỉ duy trì được 2, 3 ngày, hoặc thậm chí là không quá nổi 1 ngày. Thời điểm này có lẽ vẫn có nhiều người chưa cảm nhận được rõ áp lực thi cử, vì vậy khả năng tập trung có thể sẽ chưa được cao. Vì thế điều cần làm, là hãy bắt đầu một cách nhỏ nhất. Mình tạo ra một quy luật riêng cho bản thân, đó là “mỗi ngày học ít nhất 25 phút”. Bạn có thể học đến 1 tiếng, 2 tiếng mỗi ngày, điều đó càng tốt, nhưng quan trọng hơn là ngày nào cũng phải hoàn thành tối thiểu 25 phút học này. Hãy theo dõi thói quen của bạn, bằng cách sử dụng ứng dụng điện thoại, hoặc là làm check-list tích ô.

Tại sao không phải là 30 phút? Bởi mình áp dụng phương pháp quả cà chua có tên là Pomodoro Technique được áp dụng rộng rãi trong công việc cũng như là học tập. Nói đơn giản thì thay vì ngồi liên tục trong một thời gian dài để làm việc thì bạn sẽ chia nó thành các hiệp nhỏ, mỗi hiệp bao gồm 25 phút tập trung và 5 phút giải lao (cộng lại là 30 phút). Cứ như vậy, nếu học tiếng rưỡi thì bạn sẽ học thành 3 hiệp, học 3 tiếng thì là 6 hiệp.

Về nội dung học, trong 2 tháng đầu tiên này bạn sẽ tập trung học các kiến thức mới trong giáo trình, và đồng thời ôn tập lại mỗi ngày, nhưng không cần phải quá chú trọng vào việc làm đề. Việc này sẽ được dành cho tháng cuối cùng. Cá nhân mình thì mình tập trung vào việc trau dồi 3 phần là kanji, ngữ pháp và từ vựng để có được một khung kiến thức nền tảng trước.

Gian đoạn 2: CẤP TỐC – tháng cuối cùng

Càng gần đến ngày thi thì chắc chắn áp lực sẽ càng tăng, nhưng nó cũng chính là động lực để giúp bạn tập trung hơn trong việc học tập. Đây mới là lúc bạn tăng thời lượng học tập của bạn lên thành 3, 4 tiếng. Nhưng điều quan trọng là bạn vẫn phải giữ cho mình thói quen học ít nhất 25 phút mỗi ngày.

Bạn vừa ôn tập lại các kiến thức đã học trong 2 tháng vừa rồi, vừa tận dụng thời gian để làm thật nhiều bài tập và đặc biệt trong 1, 2 tuần cuối cùng thì bạn chỉ việc ngồi làm đề thi các năm hoặc đề thi thử trên mạng.

Giáo trình mình sử dụng

Trên mạng có rất nhiều bài viết cũng như là video chia sẻ và gợi ý các giáo trình tốt, bạn nên tham khảo trên đó để biết rõ hơn về từng đầu sách. Cá nhân mình sử dụng chủ yếu là 2 giáo trình: 日本語総まとめ (Soumatome) và 新完全マスター (Shinkanzen Master)

Nếu so sánh 2 cuốn sách này thì chắc chắn Shinkanzen sẽ được nhiều người lựa chọn hơn. Soumatome không được đánh giá cao, vì lượng bài tập khá ít và kiến thức cũng không đầy đủ như Shinkanzen. Tuy nhiên, điểm cộng mà mình nhận thấy ở Soumatome, đó chính là ở dòng chữ “chương trình 8 tuần, mỗi ngày 2 trang”. 8 tuần tức là 2 tháng, và cái cụm từ “2 trang” phần nào nó khiến mình cảm thấy rằng đây là một con số khá nhỏ và mình hoàn toàn có thể làm được. Vì vậy, mình đã chọn mua sách Soumatome để sử dụng trong 2 tháng đầu.

Còn 1 tháng trước kì thì. Dù có thể đã hoàn thành xong giáo trình Soumatome rồi, nhưng chưa chắc đã nhớ được hết, thậm chí là quên kha khá. No problem. Đây sẽ là thời điểm thích hợp để bạn gợi nhớ lại những gì mình đã học và qua đó giúp bạn nhớ lâu hơn các kiến thức đó. Lúc này, mình mua thêm cuốn Shinkanzen và làm lại từ đầu. Dù là làm lại từ đầu, nhưng rõ ràng nhờ có 2 tháng ôn luyện trên Soumatome, nên mình cảm thấy như bản thân đang ôn tập lại vậy. Cái cảm giác “Ơ, cái này rõ ràng học ở Soumatome rồi mà sao lại không nhớ nhỉ” sẽ xuất hiện. Nhưng chính cái cảm giác khó chịu, ức chế vì bạn quên một thứ gì đó lại kích thích để bạn có thể nhớ lâu hơn. Đặc biệt, lượng bài tập trong cuốn Shinkanzen lại rất phong phú nên nó rất phù hợp với thời điểm gần ngày thi.

Tất nhiên, những gì mình viết ở trên chỉ mang tính chất tham khảo nên các bạn hãy tự lựa chọn giáo trình phù hợp nhất với bản thân nhé. Bạn cũng có thể sử dụng cuốn Shinkanzen ngay từ lúc đầu, hoặc chỉ cần sử dụng Soumatome,… Nhưng quan trọng là bạn phải sử dụng giáo trình một cách hợp lý sao cho nó phù hợp với 2 giai đoạn mà mình đã chia sẻ ở phía trên.

App mình sử dụng

1. Jdict – từ điển Việt Nhật

Đây là ứng dụng từ điển Nhật-Việt mà mình đã dùng từ cách đây phải gần 6, 7 năm và hiện giờ nó vẫn luôn là sự lựa chọn hàng đầu của mình. Điều mình thích nhất ở app này chính là việc mình có thể tra từ Kanji một cách nhanh chóng, và mỗi chữ Hán đều được giải thích một cách chi tiết, từ cách đọc, nét vẽ cho đến bộ mà chữ Hán sử dụng.

2. Quizlet – Ứng dụng học từ vựng hiệu quả

Bạn định làm flashcard bằng giấy? Mình có một đề xuất hay hơn. Hãy dùng Quizlet. Đây là một ứng dụng học ngoại ngữ siêu hay. Bạn có thể tạo ra một set ví dụ như từ vựng, sau đó tạo flashcard cho mỗi từ mà bạn muốn học. Sau khi bạn gõ vào từ mới tiếng Nhật (nhớ đặt language là Japanese), app sẽ tự động hiện ra ý nghĩa của từ đó ở dòng dưới, thậm chí là còn kèm theo cả ví dụ. Tuy nhiên phần chú giải này lại là bằng tiếng Anh, nên đối với ai không tự tin học flashcard Nhật-Anh thì chắc phải tự viết tay ý nghĩa tiếng Việt vào. Không chỉ dừng lại ở việc tạo flashcard, quizlet còn tạo ra một số chức năng như learn, test, game để học từ vụng hiệu quả hơn.

3. Forest – Ứng dụng giúp cải thiện sự tập trung

Đây là ứng dụng giúp mình cải thiện sự tập trung. Bạn chỉ việc đặt giờ để app trồng cây, và trong khoảng thời gian đó, bạn không được sờ đến điện thoại. Nếu thoát khỏi màn hình ứng dụng thì cây đang trồng sẽ bị phá.

Hai phương pháp học tập hiệu quả: gợi nhớ và tái diễn đạt

Mình đã có một bài viết chia sẻ rất cụ thể về hai phương pháp này, các bạn có thể đọc bài đó trước tại đây. Còn trong bài viết này thì mình sẽ giải thích một cách ngắn gọn 2 phương pháp này và cách bạn áp dụng vào việc ôn thi tiếng Nhật.

Gợi nhớ 

Trước tiên, có một kiến thức cơ bản đã được khoa học chứng minh về việc ghi nhớ nhưng có lẽ không phải ai cũng để ý. Đó là: chúng ta sẽ nhớ được một thông tin lâu hơn khi cố gắng nhớ lại hoặc sử dụng thông tin đó nhiều lần. Nói cách khác, Output quan trọng hơn Input. Vậy, Input và Output là gì?

Việc ta tiếp nhận thông tin vào bộ não được gọi là Input. Bạn đọc một cuốn sách, nghe những gì người khác giảng, học những mẫu ngữ pháp, từng vựng mới… chính là Input. Tuy nhiên, không phải lúc nào ta cũng có thể ghi nhớ lâu chỉ dựa vào những Input đã có. Điều quan trọng là phải sử dụng Input đó, và ở đây, việc đưa ra thông tin được gọi là Output. Viết và nói là hai phương thức cơ bản của Output. Thế nên, để có thể ghi nhớ lâu thì điều bạn nên làm là viết ra hoặc nói ra những gì bản thân đã học. Ngoài ra, để có thể viết hay nói được những điều đã tiếp thu thì cần phải qua một bước trung gian đó là gợi nhớ (思い出す). Gợi nhớ càng nhiều, ta lại càng nhớ nó lâu. Hãy nhớ là như vậy.

Học Kanji thì bạn phải luyện viết chữ Hán ra giấy thật nhiều lần, học từ vựng thì bạn nên nói từ đó ra hoặc ít nhất là nhẩm miệng. Còn nếu chỉ học 1 lần và ghi chép vào vở có lẽ là chưa đủ. Nhắc đến đây thì mình muốn nói về chuyện ghi chép.

Thường thì ta hay có thói quen vừa nhìn giáo trình vừa chép lại vào sổ, giống như một thao tác copy paste vậy. Điều này không hoàn toàn sai, nhưng hiệu quả sẽ không cao. Vậy nên ghi chép như thế nào? Mình có một gợi ý như sau.

Trước tiên bạn hãy nhìn vào giáo trình ôn thi, nhìn vào cụm từ vựng hay mẫu ngữ pháp bạn đang học. Hãy cố gắng nhớ các nét chữ, nghĩa của từ vựng, hoặc là nhớ cách dùng mẫu câu, sau đó đừng nhìn vào sách mà tự viết ra vở những gì mình đã nhớ. Như vậy sẽ xuất hiện thao tác “gợi nhớ” nằm giữa hai thao tác chủ yếu là tiếp nhận thông tin từ sách và chép ra vở. Mình đảm bảo là cách ghi chép này sẽ hiệu quả hơn rất nhiều so với cách học thông thường, dù nó sẽ làm kéo dài thời gian học các mẫu ngữ pháp hay từ vựng, nhưng chậm mà chắc cũng tốt mà, phải không?

Tái diễn đạt

Phương pháp này có nghĩa là “diễn đạt lại những kiến thức đã học bằng ngôn ngữ của bản thân”. Phương pháp này nhấn mạnh việc hiểu được kiến thức và nội dung, chứ không chỉ dừng lại ở việc ghi nhớ. Mình đặc biệt khuyến khích các bạn sử dụng phương pháp này cho việc học ngữ pháp. Nhưng trước đó mình muốn giới thiệu cho các bạn một cuộc khảo sát rất thú vị.

Vào năm 2014, trường đại học Washington đã tiến hành một cuộc khảo sát rất thú vị. Sinh viên được chia thành 2 nhóm.

• Nhóm 1: vừa học vừa nghĩ đến việc “học xong là phải làm bài kiểm tra”
• Nhóm 2: vừa học vừa nghĩ đến việc “học xong là phải dạy lại cho người khác”

Kết thúc quá trình học, sinh viên của cả 2 nhóm đều được cho làm một bài kiểm tra, và kết quả cho thấy sinh viên nhóm “học để dạy” (nhóm 2) có thành tích trung bình tốt hơn 28% so với nhóm “học để thi” (1).

Nói cách khác, nếu bạn có một suy nghĩ là mình phải học để còn giải thích lại cho người khác, thì khả năng ghi nhớ kiến thức đó sẽ tốt hơn. Lí do cũng khá đơn giản. Để có thể giải thích cho người khác thì trước tiên bản thân phải hiểu trước, và sau đó bạn còn phải chuyển đổi lượng thông tin phức tạp đó thành một khối kiến thức dễ hiểu hơn để có thể giải thích cho người khác, nhờ thế mà chính bản thân bạn cũng sẽ nắm bắt kiến thức nhanh hơn.

Cuộc khảo sát mình chia sẻ ở phía trên mới chỉ dừng lại ở mức suy nghĩ. Nhưng rõ ràng, sau khi đã học thì bạn hoàn toàn có thể giải thích lại cho người khác. Nhưng nếu không tìm được ai thì cũng không có vấn đề gì. Bạn có thể tượng tượng ra như thể là bản thân đang đứng trên bục giảng và dạy lại cho người khác vậy.

Mình lấy ví dụ cụ thể cho việc học ngữ pháp nhé. Nếu học theo cách thông thường, thì đây sẽ là thứ tự học ngữ pháp: học ngữ pháp trên sách, chép lại cách sử dụng và một số câu ví dụ ra vở, sau đó ngồi làm luôn bài tập phía sau.

Còn đây sẽ là cách học khi ta áp dụng cả hai phương pháp gợi nhớ và tái diễn đạt:

1. Trước tiên, thay đổi cách ghi note, bằng việc ghi nhớ trong đầu những gì đã đọc trong sách rồi mới chép ra, thay vì vừa nhìn vừa chép.
2. Sau đó, hãy tưởng tượng mình là giáo viên dạy tiếng Nhật, và giải thích lại mẫu ngữ pháp vừa mới học đó bằng chính lời nói của mình.
3. Cuối cùng, làm bài tập ở phần sau.

Một số tips các bạn có thể tham khảo

1. Bạn nên tạo thói quen học ngoại ngữ ít nhất 25 phút trước bữa sáng. Sáng sớm sau khi dậy luôn là thời điểm thích hợp để thiết lập thói quen mới. Bạn cũng có thể dành 25 phút buổi tối trước khi đi ngủ để ôn lại kiến thức. Buổi tối thường là thời điểm có khả năng ghi nhớ học thuộc tốt hơn.

2. Để có thể kết nối thói quen học sáng lẫn tối, có một cách bạn nên thử, đó là mỗi tối sau khi học xong, bạn để nguyên trạng thái sách vở trên bàn, không gấp lại bất cứ một thứ gì. Như vậy sáng hôm sau khi dậy, khi ngồi vào bàn thì đã có sẵn sách vở ở trước mặt và bạn chỉ việc tiếp tục học thôi. Làm thế này vừa giúp bản thân duy trì được việc học lại vừa tiết kiệm được năng lượng, bởi ngay chính việc đắn đo suy nghĩ cho việc lấy tài liệu sách vở ra mỗi sáng để học cũng đủ để khiến bản cảm thấy mệt mỏi rồi.

3. Trong một khoảng thời gian nhất định, thay vì chỉ học một kĩ năng, bạn có thể học 3 kĩ năng khác nhau. Ví dụ, trong 1 tiếng rưỡi buổi sáng, thay vì chỉ học kanji, bạn có thể chia ra thành 3 hiệp, mỗi hiệp 25 phút và học theo thứ tự là kanji, ngữ pháp từ vựng. Đây được gọi là phương pháp Interleaving Study, ngược lại với Blocked Study

4. Bạn nên đưa vào khoảng 5-10 phút giải lao sau mỗi hiệp học, và trong khoảng thời gian này, việc làm tốt nhất để giúp não bạn ghi nhớ thông tin, chính là để nó được nghỉ ngơi. Nói cách khác, hãy dành 5-10 phút đó để làm một giấc ngủ ngắn.

Tổng hợp tất cả các nguồn nghe tiếng Nhật

Nãy giờ mình chủ yếu nói về phương pháp học chung, cũng như chú trọng vào việc học 3 kĩ năng như ngữ pháp, từ vựng, chữ Hán. Còn đọc với nghe thì thú thật là mình cũng không có kinh nghiệm gì chia sẻ mấy. Vì mình không học kĩ 2 phần này. Nhưng mình lại là người đọc rất nhiều sách tiếng Nhật, cũng như thường xuyên xem chương trình, thời sự bằng tiếng Nhật. Đó có thể là lí do giải thích vì sao mình không ôn nghe nhưng vẫn được điểm tối đa. Còn không ôn kĩ phần đọc thì lại là một sai lầm… Vì đọc N1 nó khó vãi chưởng, khó hơn sách tiếng Nhật mình đọc rất nhiều. Thôi thì rút kinh nghiệm cho lần sau vậy.

Để kết thúc bài viết này thì mình muốn chia sẻ tất tần tật các nguồn nghe tiếng Nhật của bản thân mình, hi vọng nó sẽ giúp ích cho các bạn. (Link ở phía dưới)
Tổng hợp tất cả các nguồn nghe tiếng Nhật của mình

Trước tình hình dịch bệnh thì mình cũng không rõ là kì thi JLPT tháng 7 sắp tới liệu có diễn ra bình thường không. Nhưng các bạn cũng đừng lo lắng quá, và cứ xác định là mình sẽ thi vào tháng 7 tới, và bắt đầu lập kế hoạch ôn thi ngay từ bây giờ. Không được thì thì cũng chẳng mất gì, coi như là được một dịp ôn thi hiệu quả, phải không nào?

Chúc các bạn ôn thi vui vẻ!

Stay focused, be present.

Kira

Các bài viết chia sẻ về chuyện ôn thi N1 cũng như là phương pháp học nói chung

Phương pháp tự ôn thi JLPT N1 của mình

Ôn thi tiếng Nhật JLPT N1 – Giai đoạn cấp tốc

Chia sẻ kinh nghiệm đi thi tiếng Nhật JLPT (ở Việt Nam)

Nếu muốn học hiệu quả, hãy bắt đầu từ việc thay đổi tư duy

2 phương pháp học tập hiệu quả: “Gợi nhớ” và “tái diễn đạt”